Praktyki w MBP to interesująca oferta dla uczniów szkół średnich. Praktyki oprócz działów typowo bibliotecznych oferuje także Pracownia Digitalizacji oraz Dział Informacji i Promocji MBP. W obu tych działach uczniowie poznają nowe technologie, będą mieli okazję poznać mechanizmy działania promocji i reklamy, będą doskonalić umiejętności fotografowania, programowania graficznego, copywritingu oraz umiejętności pozyskiwania i obróbki materiału cyfrowego. W ramach praktyk oferujemy także doskonalenie obsługi wiodących programów graficznych, budowania i obsługi stron www opartych o zaawansowane systemy zarządzania treścią oraz programowania na potrzeby internetu.
Szczegóły dotyczące praktyk można uzyskać kontaktując się z Barbarą Kozerą, mail: b.kozera@mbp.slupsk.pl, tel. 59 840 58 39.
Wolontariat w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Dąbrowskiej w Słupsku
Trochę historii
Koło Wolontariatu w Miejskiej Bibliotece Publicznej (MBP) im. Marii Dąbrowskiej w Słupsku zostało powołane w 2006 roku. Współpraca z wolontariuszami rozpoczęła się znacznie wcześniej, w czasie, w którym nie było potrzeby formalizowania Koła. Aż wreszcie nadszedł moment na oficjalną współpracę z wolontariuszami. Początkowo była to młodzież, potem pojawili się seniorzy oraz konkretni specjaliści: fotoreporterzy, filmowcy, archiwiści, muzycy, informatycy i ekonomiści. Działalność biblioteczna stała się dla nich atrakcyjna, między innymi ze względu na pojawienie się nowych rozwiązań technologicznych czy projektowania wydarzeń. Zaistniały też inne czynniki sprzyjające pojawianiu się wolontariuszy w przestrzeniach MBP, m.in. kreowanie przyjaznej przestrzeni dla seniorów, zainteresowanie pracami związanymi z dziedzictwem kulturowym, opracowywanie wspólnych koncepcji projektowych. Zaczęto realizować pierwsze pomysły angażujące wolontariuszy.
Omawiając temat wolontariatu w niniejszym tekście, warto spojrzeć na pasje i relacje z perspektywy idei wolontariatu. Siłą napędową działań woluntarystycznych często jest serce, a więc i pasja – coś co daje energię do działania. Wszak wolontariat pełni bardzo wiele funkcji psychospołecznych, m.in. wzmacnia relacje między ludźmi. Energia wspólnego działania na rzecz dobrej sprawy wiąże się z dużym zaangażowaniem, czyli też z pasją. Ma to bardzo dobry wpływ na samopoczucie i ogólny dobrostan. Niewątpliwie działania pomocowe zwiększają w ludziach empatię. Należy jednak wrócić do meritum.
Po wdrożeniu projektu związanego z powstaniem Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej (BBC) – co nastąpiło 8 grudnia 2008 roku – wolontariusze MBP rozpoczęli pełną inwencji działalność w oparciu o dostępne w bibliotece sprzęty i narzędzia cyfrowe. Proces powstawania BBC był trudny, angażujący siły i środki, a jego powodzenie zależało nie tylko od determinacji pracowników biblioteki, ale również od zaangażowania wolontariuszy dysponujących specjalistyczną wiedzą. Tym razem rozpoczęli oni działania w konkretnym celu, a mianowicie po to, by dać wsparcie w powołaniu do życia Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej. Taki stan wymusił na kierownictwie potrzebę wykreowania przestrzeni dla oficjalnego wolontariatu, po to, by dać twórczym ludziom możliwość uczestnictwa w kreowaniu pomorskiego zasobu cyfrowego, projektu mającego ogromne znaczenie dla wielu środowisk i pokoleń. To była nasza wspólna sprawa.
Na bazie potrzeb mieszkańców (uczniów, seniorów oraz pozostałych środowisk czytelniczych), już w roku 2009 przy Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej powołano Społeczną Pracownię Digitalizacji (SPD). Wolontariusze z pełnym zaangażowaniem włączyli się w proces rozwoju BBC. W tworzeniu regionalnej przestrzeni cyfrowej pomagały nam również osoby spoza województwa pomorskiego, a mianowicie specjaliści z zakresu bibliotekarstwa cyfrowego z takich miast jak: Warszawa, Katowice czy Toruń. Nie było wówczas mowy o jakimkolwiek wynagrodzeniu, pisaliśmy projekty do MKiDN, uaktywnialiśmy darczyńców i samorządowców, wspieraliśmy się wzajemnie wiedzą i potencjałem. Praca służąca książce i upowszechnianiu czytelnictwa przynosiła sporo satysfakcji, po jakimś czasie przyszedł czas na zatrudnienie i środki projektowe. Po kilku latach specjaliści/wolontariusze znaleźli się w zespole MBP, zostali zatrudnieni po to, by mieć wpływ na stan spraw związany z budowaniem zaplecza technologicznego BBC. Przy czym kluczowym elementem było nawiązanie partnerstwa z Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku oraz Archiwum Państwowym w Koszalinie wraz z Oddziałem w Słupsku, następnie ze strategicznym partnerem tj. Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną im. Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku. Po pewnym czasie do BBC dołączyły inne pomorskie instytucje i organizacje pozarządowe, w tym: muzea, teatry, galerie sztuki, wydawnictwa. Chodziło o systematyczność w procesie tworzenia i zarządzania zasobem BBC. Bywały lata niezwykle czynne, w których wolontariusze wykonywali 20 tys. skanów w miesiącu, pracowali non profit na rzecz biblioteki, zdarzało się że 2 tys. godzin w miesiącu. Należy również uwzględnić to, że skanowanie nie było jedynym rodzajem pracy jaki wykonywali wolontariusze SPD, bowiem zajmowali się także konwersją do formatu djvu, obróbką graficzną, tłumaczeniem metadanych na język angielski i niemiecki oraz pracami organizacyjnymi. Potem przyszedł czas na media społecznościowe, w tym zakresie MBP otrzymywała wiedzę od młodych ludzi odwiedzających Społeczną Pracownię Digitalizacji. Dziś SPD nadal gości wolontariuszy, którzy nie tylko przyczyniają się do uzupełniania zasobu cyfrowego, ale również opanowują trudną sztukę fotografii cyfrowej czy animacji. Problem jest jeden, starzenie się sprzętu w SPD, co zdecydowanie nie jest sprzyjającym aspektem.
Obecność wolontariuszy widoczna jest w następujących działach biblioteki:
• Społeczna Pracownia Digitalizacji;
• Pracownia Regionalna;
• Dział Promocji i Komunikacji;
• Dział Udostępniania Zbiorów;
Metody rekrutacji wolontariuszy w MBP oraz sposób ich działania (wsparcie, aktywizacja społeczna, perspektywa pracy).
W kwestii procedury pozyskiwania wolontariuszy z całą pewnością należy stwierdzić, że dziś przeważa strategia związana z poszukiwaniem aktywności dla siebie, rozpoznania specyfiki pracy i dostęp do narzędzi cyfrowych. Zdarza się, że wolontariusze sami docierają do biblioteki, są również zachęcani przez bibliotekarzy. Czasami uczniowie szkół średnich czy studenci pozostają w bibliotece tuż po odbyciu stażu śródrocznego, który ma ich przygotować do wykonywania konkretnego zawodu. MBP w Słupsku – w związku z wieloletnim doświadczeniem związanym z obecnością BBC – od dawna pełni rolę biblioteki hybrydowej. Jest biblioteką która łączy dwa światy informacyjne – tradycyjny i cyfrowy – do której wstęp mają wszyscy, niezależnie od wieku, języka komunikacji czy przestrzeni. Zasób BBC jest otwarty dla czytelników z całego świata, wystarczy jedynie mieć dostęp do Internetu oraz minimalne umiejętności wyszukiwawcze.
Grupą docelową, która poszukuje zajęcia w ramach wolontariatu w MBP są osoby zainteresowane problematyką digitalizacji, komunikacji cyfrowej, promocji medialnej, integracji społecznej, udziałem w projektach czy nabywaniem konkretnej umiejętności, przeważnie związanej z fotografią czy nowymi mediami. Są to młodzi ludzie (licealiści, studenci), osoby bezrobotne, często wykształcone, seniorzy, naukowcy oraz ludzie pasjonujący się pomorską regionalistyką. W grupie regionalistów przeważają fotograficy, dziennikarze, fotoreporterzy, publicyści, muzealnicy i naukowcy. W latach ubiegłych, aż do roku 2017, sporą grupę wolontariuszy stanowili zarówno seniorzy, jak i młodzież. Brali oni udział w projektach społecznych, w ich tworzeniu i realizacji, m.in. w powołaniu przy MBP Klubu Czarnego Krążka (2013) czy Aktywnych Babek przy Filii nr 8. Wolontariusze brali też udział w realizacji projektów historycznych: Młodzież na tropach historii – realizacja filmu „Pomorscy osadnicy (2013), Palimpsest – Słupskie Archiwum Pamięci (2014), Rękopisu z przeszłości (2015), Tropem chrześcijan w wielokulturowym Słupsku (2016), Akcja Cydzik, czyli film o słupskim Ułanie (2017), Przypomnienie – Barwinek i Boiska Stare (2019).
We wspomnianych wyżej projektach brali udział uczniowie, nauczyciele oraz seniorzy. Możliwości jest wiele, wybór programów zależy od konceptu projektowego, nie zawsze jednak udaje się pozyskać środki na konkretne działanie. Projekty MBP realizowano m.in. w ramach programów ogłaszanych przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”, Muzeum Historii Polski, Narodowe Centrum Kultury czy z projektu ogólnopolskiego pn Strefa Innowacji, realizowanego przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Jest jeszcze Fundusz Obywatelski, który mobilizuje środowisko lokalne, w tym wolontariuszy. W sposób projektowy i z udziałem mieszkańców wykreowano m.in. przestrzeń nazwaną Miejscem Animacji Kultury (MAK), która została wyremontowana przy udziale osadzonych w półotwartym areszcie w Ustce. Biblioteka otrzymała duże wsparcie z Narodowego Centrum Kultury, które przekazało do MAK stół integracyjny, potem były kolejne projekty m.in. Audiobook na Krętej realizowany z osadzonymi czy projekty przeznaczone dla niewidomych (Czytaki). Było ich tak dużo, że nie sposób postawić kropki.
Biblioteka w Słupsku przez kilka lat współpracowała z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce i dzięki tej współpracy przy MBP działało Centrum Dokumentacji Europejskiej. Ta przestrzeń informacyjno-komunikacyjna przyciągała młodzież. Potem był czas na współpracę z Ambasadą Stanów Zjednoczonych w Warszawie, zrealizowano projekt pn. Ameryka w Twojej Bibliotece.
Wolontariusze zawsze mieli wpływ na powstanie wspomnianych wyżej projektów, pojawiali się zawsze tam, gdzie była potrzeba i aktywność. Z bibliotekarskich doświadczeń wynika, że praca na zasadach wolontariatu traktowana jest przez wolontariuszy jako swego rodzaju praktyka, nauka połączona z integracją, wyzwanie, potrzeba bycia z informacją na bieżąco, potrzeba wdrożenia własnych pomysłów, współdziałanie. Dziś młodzi wolontariusze (licealiści) chętnie uczestniczą w debatach nt. rozwoju naszego miasta, wyboru strategicznych kierunków, wspierają kulturę, biorą czynny udział w wydarzeniach organizowanych przez MBP, czytają książki tradycyjne i cyfrowe, nie uciekają przed odpowiedzialnością. Starsi wolontariusze spędzają czas w Społecznej Pracowni Digitalizacji skupiając uwagę na skanowaniu i obróbce. W filiach bibliotecznych obecni są twórczy seniorzy, którzy zdecydowanie nie tracą czasu na nudę.
Do umiejętności, które można pozyskać w MBP należą m.in.:
1) nabycie umiejętności pracy w grupie (podział zadań, odpowiedzialność);
2) nabycie umiejętności interpersonalnych (relacje, dialog, komunikacja);
3) udział w procesie tworzenia zasobu regionalnego w BBC;
4) praca w ściśle określonych ramach czasowych;
5) wystąpienia publiczne (nagrania, prezentacje);
6) współudział w procesie integracji (pokoleń, środowisk, grup);
7) łączenie pasji – inteligentne sieciowanie;
8) pobudzanie kreatywności, motywowanie.
Ważną grupą, którą uaktywniamy są seniorzy
Dla tych wyjątkowych ludzi wolontariat w MBP jest okazją do poznania nowych umiejętności i zachowania twórczej aktywności, pokazania efektów swoich pasji i dzielenia się nimi. Seniorzy chcą być przydatni, tym bardziej, że dysponują dużą wiedzą i doświadczeniem. Poczucie społecznej przydatności nie pozwala na samotność, człowiek otwiera się na możliwości i czuje że ma wpływ na rozwój społeczny. Doświadczeni wolontariusze dysponują rozmaitą wiedzą, są świadomi swoich pasji i przekonań, budują dobrą przestrzeń. Seniorzy stanowią świetny zespół, który może mieć wpływ na udoskonalanie i usprawnianie pracy w bibliotece. Ponadto prowadzą świadomą działalność promującą bibliotekę, informują w swoich środowiskach o książkach czy wydarzeniach czytelniczych, wieszają plakaty na drzwiach swoich kamienic, rozdają ulotki w parku, piszą poezję i wspomnienia, komentują w mediach społecznościowych i dyskutują o książkach. Czas spędzony w bibliotece traktowany jest przez nich jako forma rekreacji i sprawdzenia samych siebie. A poza tym w owym czasie – czy między czasie – uczą się obsługi komputera, poznają podstawy programów graficznych, zajmują się selekcją/doborem dokumentów regionalnych do digitalizacji, wspominają, uczą innych. Seniorzy biorą czynny udział w wydarzeniach i pomagają w rozwoju czytelnictwa. Czas wolny spędzony w bibliotece jest dla nich czasem doświadczeń i aktywności, zdecydowanie nie jest czasem straconym.
Reasumując, wolontariusze MBP są w zróżnicowanym wieku, a poprzez aktywność zwielokrotniają swoje umiejętności społeczne i zawodowe, zdobywają wiedzę praktyczną, wzmacniają również instytucję. Zdarza się również, że seniorzy motywują bibliotekarzy do tworzenia dla nich dodatkowych przestrzeni, by mogli zapraszać swoich przyjaciół np. na spotkania autorskie czy do udziału w Dyskusyjnym Klubie Książki. Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku, dzięki działaniom wspólnotowym, mogłaby stać się prawdziwą przestrzenią społeczną, otwartą na wiedzę i potrzeby wszystkich mieszkańców. Pandemia nas wyciszyła, coś się skończyło, a może zaczyna?
Współcześnie
Od 2021 roku wolontariat w MBP przeżywa pewien renesans, nastąpił powrót niektórych aktywistów, pojawili się licealiści z klas specjalistycznych, wnoszą oni do biblioteki pewien oddech, zapał, pasję, wewnętrzną siłę i zaangażowanie przekładające się na konkretne działanie. Budujące jest również odnowienie kilku porozumień o wykonywaniu świadczeń przez wolontariuszy oraz pojawienie się nowych osób, które angażują się w działania na rzecz biblioteki, a tym samym miasta m.in. podczas ulicznych akcji społecznych. Działalność społeczna to piękna wartość, która motywuje i jednoczy, o czym doskonale wiedzą nasi młodzi wolontariusze, przecież nie otrzymują twardej gotówki za swoją pracę, nie należą do związków zawodowych, nie pytają o różnice pomiędzy pensjami, potrzebują jedynie uwagi. Biblioteka w przeszłości gościła wolontariuszy z Ukrainy, Pakistanu czy Węgier. Były to osoby, które wniosły i pozostawiły w przestrzeniach MBP konkretne wartości czy projekty m.in.: Klub Czarnego Krążka, Społeczną Pracownię Digitalizacji, Klub Aktywnych Babek w Filii nr 8, tysiące skanów w BBC i postów na FB. Ślady ich obecności widoczne są wszędzie, chociażby podczas wieczorów poetyckich czy wydarzeń animowanych kulturą.
Dlaczego biblioteka bazuje na pracy wolontariuszy?
1) wolontariusze wykonują pracę, która nie jest objęta polityką etatową;
2) wprowadzają nowy wymiar do instytucji;
3) mają nowe pomysły, nie ogranicza ich struktura organizacji;
4) tworzą dodatkową grupę ludzi zaangażowanych w misję organizacji;
5) osobiście szerzą misję MBP wśród innych osób;
6) z grupy można wyłonić doskonałą kadrę;
7) wolontariat integruje.
Danuta Maria Sroka – koordynatorka Koła Wolontariatu
pn. Społeczna Pracownia Digitalizacji przy MBP w Słupsku